Hartgespan - effect en toepassing

 

Hartgespan is een geneeskrachtige plant met een groot potentieel dat al eeuwenlang bekend is in de natuurgeneeskunde.

Werkelijk een medicinale plant met groot potentieel.

Het is geen toeval dat de echte hartgespan (Leonurus cardiaca) het woord “hart” in zijn naam draagt. Er is nauwelijks een ander geneeskrachtig kruid met zo'n lange gebruikshistorie tegen hartklachten als Leonurus cardiaca.

Hartgespan wordt ook gebruikt om ademhalingsproblemen en sommige vrouwenkwalen te behandelen. Het plukken van wilde exemplaren van de plant wordt echter sterk afgeraden, omdat Leonurus cardiaca op veel plaatsen met uitsterven wordt bedreigd en daarom tot de beschermde planten behoort. Gekocht in kruidenwinkels of apotheken, kan het geneeskrachtige kruid echter wonderwel worden gebruikt.

Welke ingrediënten de geneeskrachtige werking van hartgespan uitmaken, hoe hij het best wordt bereid en wat er nog meer te weten valt over Leonurus cardiaca, vertel ik je hieronder.

 

Inhoudsopgave

 

Hartgespan - een medicinale plant met groot potentieel

Informatie over hartgespan

Plantenportret: Het hart van een leeuw

Voorzichtig, gevaar voor verwarring!

Toepassingsgebieden van hartgespan

Ingrediënten en effecten

Betaïne

Bittere stoffen

Flavonoïden

Tannines

Hartglycosiden

Mineralen

Fenolzuren

Terpenen

Gebruik en dosering

Hart plant thee

Moeder tinctuur van hart weegbree

Bijwerkingen

 

Factsheet hartgespan

 

Wetenschappelijke naam: Leonurus cardiaca

Plantenfamilie: Labiaten (Lamiaceae)

Volksnamen: berenstaart, engelendrank, hart goud, hartheil, leeuwenstaart, moederkruid, wolfskruid.

Gebruikte delen van de plant: Bloemenscheuten

Herkomst: Azië, Europa

Belangrijkste bestanddelen: betaines, bitterstoffen, flavonoïden, tannines, hartglycosiden, mineralen, plantenzuren en terpenen.

 

Indicaties:

 

* Ademhalingsproblemen,

* Vrouwenklachten,

* Hartklachten,

* Zenuwaandoeningen

en

* Spijsverteringsstoornissen.

 

Hartgespan is een geneeskrachtige plant met een groot potentieel die en dat al eeuwenlang bekend is in de natuurgeneeskunde.

 

Plantenportret: Het hart van een leeuw

 

Hartgespan behoort tot de Lamiaceae-familie en is inheems in zowel Europa als Azië, met Siberië als een van de belangrijkste gebieden van verspreiding.

Het is een zeer robuuste en winterharde plant die ook hier zonder problemen het hele jaar door kan worden geteeld. Leonurus cardiaca is al eeuwenlang een populaire nuttige, geneeskrachtige en sierplant. Daarom wordt hij vandaag vooral aangetroffen in dorpstuinen, langs weideafscheidingen, maar ook in kruidenrijke bossen en velden.

Zoals vele traditioneel gebruikte geneeskrachtige kruiden verdween ook hartgespan uit het geheugen van de mensen met de teloorgang van de landelijke levenswijze. Ook de habitat van de plant is het slachtoffer geworden van grootschalige ruilverkaveling en toenemende verstedelijking. De achteruitgang van de plantenpopulaties had nog een ander gevolg, vooral in de vorige eeuw.

Net als bij de brandnetel is de oude kennis over de geneeskrachtige eigenschappen van het hartgespan afgenomen. Grotere populaties werden daarom summier tot onkruid verklaard en systematisch uitgeroeid.

Nu oude geneeskrachtige planten weer op ieders lippen liggen, worden er doelgerichte pogingen ondernomen om wilde hartgespan door middel van passende beschermingsmaatregelen opnieuw in het wild uit te zetten.

Langzaam vindt hartgespan weer zijn plaats, zowel op het veld als in het bewustzijn van de mensen.

 

De botanische naam Leonurus cardiaca voor hartgespan komt uit het oud-Grieks. De soortnaam Leonurus betekent "leeuwenstaart" en verwijst naar de groeivorm van de enigszins purperen, leeuwenstaartachtige pseudo-wortelbloemen, maar de toevoeging van de soortnaam cardiaca is te danken aan het feit dat het kruid vooral wordt toegepast op het gebied van de hartgeneeskunde (cardiologie). De Griekse arts Dioscorides erkende reeds in de eerste eeuw na Christus de geschiktheid van hartgespan voor dit toepassingsgebied.

Zijn aanbevelingen om de plant toe te dienen tegen hartklachten werden later overgenomen door middeleeuwse kruidkundigen en opgetekend in boeken zoals het werk "Gart der Gesuntheit" (Tuin der gezondheid) van de kruidkundige Johann Wonnecke von Kaub, gepubliceerd in 1485. In de moderne tijd heeft onder andere de Engelse apotheker, arts en astroloog Nicholas Culpeper zich toegelegd op de hartversterkende werking van hartgespan en schreef in zijn "Herbal" van 1652 het volgende over de geneeskrachtige plant: "Er is geen beter kruid wanneer het nodig is om de sluiers van melancholie van het hart te lichten, het te versterken en de geest vrolijk en levendig te maken." Uit de aantekeningen van Culpeper blijkt dat hartklachten lang niet de enige klachten zijn die met hartkruid kunnen worden behandeld.

En inderdaad, de plant wordt ook beschouwd als een populair vrouwenkruid, antidepressivum en middel om de luchtwegen vrij te maken.

 

Voorzichtig, gevaar voor verwarring!

 

Naast gangbare bijnamen als hartheil en hartkruid wordt echte hartgespan in de volksmond ook vaak wolfspoot (Lycopus europaeus) of malrove (Marrubium vulgare) genoemd. Aangezien deze kruiden echter twee verschillende plantengeslachten zijn met soms zeer verschillende geneeskrachtige effecten, moet je er altijd zeker van zijn dat je echt Leonurus cardiaca gebruikt.

De plant is te herkennen aan de onmiskenbare paarse tot witroze bloeiwijzen in de vorm van pseudokransen, en aan de donzige, drie- tot zevenklauwige bladeren.

Hartgespan kan heel gemakkelijk worden verward met soortgelijke planten, die echter totaal andere kenmerken hebben.

 

Toepassingsgebieden van hartgespan

 

Over het geheel genomen zijn de volgende toepassingsgebieden van hartgespan:

* Ademhalingsklachten - bijvoorbeeld astma, kortademigheid of slijmerige luchtwegen,

* Hartklachten - bijvoorbeeld angina pectoris, hoge bloeddruk, hartritmestoornissen of hartinsufficiëntie,

* Zenuwaandoeningen - bijvoorbeeld angst, epilepsie, prikkelbaarheid, rusteloosheid, nervositeit of slaapproblemen,

* Menstruatieproblemen - bijvoorbeeld PMS (premenstrueel syndroom) of ernstige, cyclus gebonden buikpijn en baarmoederkrampen,

* Zwangerschapscomplicaties - bijvoorbeeld hevige weeën of complicaties bij het opwekken van de bevalling,

* Spijsverteringsproblemen - bijvoorbeeld een opgeblazen maag, maagkrampen of het Roemheld-syndroom,

* Menopauzale symptomen - bijvoorbeeld opvliegers of hormonale schommelingen,

* Andere klachten - bijvoorbeeld stofwisselingsstoornissen, hyperthyreoïdie of wondinfecties.

Veel menopauzale klachten, zoals opvliegers, kunnen worden verlicht met hartstimulerende middelen.

 

Ingrediënten en effecten

 

Hartgespan werkt zo goed bij hartklachten omdat het een overvloed aan zogenaamde hartglycosiden bevat. Deze hebben een bijzondere invloed op de met het hart samenhangende lichaamsfuncties en zijn dus in staat de hartspier in bijzondere mate te versterken. Leonurus cardiaca bevat ook andere hartversterkende ingrediënten. Daarnaast heeft het kruid nog andere werkzame stoffen die van belang zijn voor de gezondheid, bijvoorbeeld bij de behandeling van hormonale aandoeningen bij vrouwen. Al met al kunnen de volgende belangrijke ingrediënten worden genoteerd voor hartgespan:

 

* betaïne,

* bitterstoffen,

* flavonoïden,

* tannines,

* hartglycosiden,

* mineralen,

* plantenzuren

en

* terpenen.

 

Betaïne

Betaïnes zijn derivaten van de ammoniumverbinding betaïne. Betaïne dankt zijn naam aan het Latijnse woord beta voor "raap" of "biet", omdat het voornamelijk wordt aangetroffen in raapsteeltjes. Hartgespan is dus een zeldzame bron van betaïne die niet tot de bietenplanten behoort en ook betaïne bevat in de bovengrondse delen van de plant. De belangrijkste betaïne is stachydrine.

 

Medisch wordt betaïne op veel verschillende manieren gebruikt. In de eerste plaats wordt het gebruikt bij hart- en vaatziekten zoals arteriosclerose en hoge bloeddruk. Van betaïne wordt zelfs gezegd dat het op betrouwbare wijze hartaanvallen voorkomt.

Bovendien is het gebruik ervan bij stofwisselingsstoornissen zoals homocystinurie niet ongewoon. Homocystinurie is een erfelijke aandoening van het aminozuurmetabolisme waarbij enzymatische defecten leiden tot een verhoogde opslag van homocysteïne in het bloed en de urine van de patiënt.

Hartgespan is een zeldzame bron van betaïne, die zich in het bovengrondse deel van de plant bevindt en niet in de wortel zoals bij andere planten.

 

Bittere stoffen

De bittere stoffen in de plant zijn verantwoordelijk voor de goede werking van hartgespan op het gebied van spijsverteringsklachten. In detail zijn dit leonuride en ajugol. Veel mensen kennen bittere stoffen als ingrediënten voor bitters, die na de maaltijd worden geserveerd. Dit komt omdat de bittere stoffen in bitters de volgende effecten hebben antimicrobieel, krampstillend, ontstekingsremmend, immuunversterkend, stimuleert secretie en spijsvertering.

Deze eigenschappen kunnen helpen bij een hele reeks spijsverteringsstoornissen en ziekten van het maagdarmkanaal. De krampstillende werking van met name bitterstoffen wordt ook gewaardeerd in de gynaecologie, bijvoorbeeld als het gaat om verlichting van menstruatiekrampen of hevige weeën.

 

Flavonoïden

De groep plantenstoffen flavonoïden verwijst naar plantenpigmenten die derivaten zijn van flavonen (van het Latijnse flavus voor geel). Een van deze flavonen is de gele kleurstof quercetine. Quercetine is een van de belangrijkste flavonoïden die in de geneeskunde worden gebruikt, omdat het bekend staat om zijn bijzondere antioxiderende werking. Het plantaardige pigment vernietigt vrije radicalen in het lichaam, die bijzonder schadelijk zijn voor hart en bloedvaten. De rutine in Leonurus cardiaca, die nauw verwant is aan quercetine, heeft een soortgelijk effect. In het algemeen, is rutine antioxidant, hemostatisch, ontstekingsremmend, diureticum en vasoprotectief.

Anderzijds heeft de apigenine in hartgespan een kalmerend effect. Ook een geel plantenpigment, dat soms zelfs een effect kan hebben op het oestrogeenniveau bij vrouwen. Het geslachtshormoon speelt een beslissende rol in veel vrouwelijke lichaamsprocessen, zoals de eisprong of de menopauze. Tijdens de menopauze daalt het oestrogeenniveau in het lichaam van de vrouw drastisch, wat allerlei symptomen veroorzaakt, zoals opvliegers, extreme stemmingswisselingen en zelfs haaruitval en cellulitis. Daarom zijn ingrediënten zoals apigenine in hartgespan beslist waardevolle helpers als het gaat om de gezondheid van vrouwen.

Tannines,

die vaak in verband worden gebracht met de verwerking van leer maar ook een belangrijke rol spelen voor het lichaam, behoren tot de werkzame stoffen van hartgespan,

Looistoffen

Voor de behandeling van dierenhuiden bij de leerbewerking worden hoofdzakelijk looistoffen gebruikt vanwege hun zeer doeltreffende desinfecterende eigenschappen. En ook in de geneeskunde zijn deze antibacterieel, antischimmelen antiviraal

Antischimmel en antivirale voordelen van plantaardige tannines. Deze plantaardige stoffen hebben nog verscheidene andere voordelen. Het antimicrobiële en antivirale effect van tannines is te danken aan hun adstringerende werking. Hierdoor trekt het weefsel samen.

Enerzijds wordt het weefsel gedraineerd door de compressie van het oppervlak, anderzijds wordt de doorgang van bacteriële ziekteverwekkers bemoeilijkt. De adstringerende werking van de tannines heeft ook een hemostatisch en ontstekingsremmend effect op de bloedvaten. Dit laatste wordt bereikt door het afremmen van de afgifte van ontstekingsstoffen. Tannines zijn dus ook van belang voor de behandeling van wonden, alsook bij hevige menstruatiebloedingen.

Hartgespan dankt zijn naam aan zijn verzachtende werking bij hartklachten.

 

Hartglycosiden

De zogenaamde hartglycosiden behoren tot de belangrijkste werkzame stoffen in hartgespan. Dit zijn alcohol-suikerverbindingen die een bijzonder effect hebben op de hartfunctie. In Leonurus cardiaca worden de hartglycosiden hoofdzakelijk geleverd door iridoïde glycosiden.

Deze omvatten: Ajugol, Ajugoside en galiridoside.

Door hun vermogen om de hartslag te verlagen, gaan de hartglycosiden bijvoorbeeld hartkloppingen en hartritmestoornissen tegen. Ook de bloeddruk wordt op deze manier gestabiliseerd. Bovendien reguleren ze de calciumomloop van de hartspier, wat bijzonder belangrijk is voor mensen met hartfalen.

Aangenomen wordt dat de secundaire plantaardige stoffen leiden tot een remming van prostaglandines in het menselijk lichaam - een speciale groep weefselhormonen, waarvan sommige vasoconstrictie, verhoogde bloedstolling en versterkte pijnperceptie bevorderen.

Corresponderende aspecten spelen niet alleen een belangrijke rol bij hartproblemen, maar zijn ook betrokken bij het ontstaan van menstruatiepijn, menstruatiekrampen en geboortekrampen. Leonurus cardiaca gaat de lichaamseigen triggerhormonen voor stoornissen van de bloedsomloop, krampen en pijn tegen. In het algemeen hebben de hartglycosiden van cardiaca de volgende effecten: verlaagt de bloeddruk, stimuleren de bloedsomloop, anticonvulsant, hart-stabiliserend, hartversterkend, hormoon-regulerend, versterkt spieren en zenuwen alsmede pijnstillend.

 

Mineralen

Hartactieve mineralen zijn ook te vinden in Leonurus cardiaca. Dit geldt bijvoorbeeld voor het hartversterkende calcium, dat reeds is genoemd. Hoewel een teveel aan calcium hartinsufficiëntie kan bevorderen, heeft onze hartspier (net als alle spieren in het lichaam) een voldoende basisvoorraad van dit mineraal nodig, omdat het helpt de prikkelgeleiding in spier- en zenuwcellen vorm te geven, wat essentieel is voor hun gezonde functie.

Kalium in hartgespan daarentegen is belangrijk voor het behoud van de bloeddruk en essentiële vasculaire functies. Het is ook betrokken bij de afgifte van hormonen, waaronder vrouwelijke geslachtshormonen en insuline. Alweer een aspect dat verklaart waarom Leonurus cardiaca een belangrijk vrouwenkruid is. Aangezien kalium ook het zuur-base-evenwicht regelt, evenals de koolhydraat- en eiwitbalans, is het mineraal ook een belangrijke helper voor onze stofwisseling.

Hoge bloeddruk is een van de vele kwalen waarvoor hartgespan wordt gebruikt.

 

Fenolzuren

Het gehalte aan verschillende plantenzuren is bijzonder hoog in hartgespan. Vele daarvan behoren tot de zogenaamde fenolzuren, die bijdragen tot de smaak van planten en vruchten. Een voorbeeld is appelzuur, dat appels niet alleen hun onmiskenbare smaak geeft, maar ook bloedsuikerverlagende, bloedsuikerverlagende en bloeddrukverlagende eigenschappen heeft.

Verlaagt het bloedsuiker, diureticum, ontgiftend, stimuleert de afscheiding, stimuleert het metabolisme en helpt de spijsvertering.

Een andere smaakstof in hartgespan is cafeïnezuur. De genezende werking ervan is sterk afhankelijk van de dosering, aangezien het in overmaat ook enkele bijwerkingen kan hebben. Echter, wanneer goed gedoseerd, is het: een antioxidant, ontstekingsremmend, immunoversterkend en celbeschermend (dit laatste potentieel van de hartspier).

De situatie is vergelijkbaar met het ursolzuur uit Leonurus cardiaca, waar het naast een ontstekingsremmende en celbeschermende werking ook een bloedsuikerverlagende, en bloedsuiker beschermende werking heeft.

Derhalve: bloedsuiker verlagend, cholesterolverlager en een (hart)spierversterkend effect.

Twee conserveringsmiddelen, die ook bekend zijn uit de levensmiddelenindustrie, worden ook aangetroffen in hartgespan - wijnsteenzuur en citroenzuur. Wijnsteenzuur heeft, net als veel van de bestanddelen van de plant, een antioxiderende werking, terwijl citroenzuur, net als appelzuur, wordt geacht een drainerende en zuiverende werking te hebben.

 

Terpenen

Andere ontsmettende actieve stoffen worden in de hartgespan aangetroffen met diterpenen uit de labdaangroep van stoffen en de plant-eigen leocardin.

Er wordt gezegd dat zij antibacteriële, schimmelwerende, antiprotozoaire en ontstekingsremmende werkinghebben, waardoor diterpenen uitstekende natuurlijke antibiotica zijn.

 

Toepassing en dosering

Het bloeiende kruid wordt gebruikt bij de bereiding van kruidenremedies. Dit wordt eerst gedroogd voor verdere verwerking. De juiste tijd om Leonurus cardiaca te verzamelen is van juni tot september. Er zij nogmaals op gewezen dat de wilde bestanden van de plant tegenwoordig beschermd zijn en dat alleen zelfgekweekte exemplaren uit de tuin mogen worden verzameld. Anders is gedroogde cordial ook verkrijgbaar in goed gesorteerde natuurvoedingswinkels of apotheken.

In de homeopathie zijn er talrijke preparaten op basis van hartgespan. Vooral globules en moedertincturen worden vaak aanbevolen. Voor beide vormen van toepassing geldt een dagelijkse dosis van twee tot drie keer tien tot 15 druppels of globuli. Je kunt hartgespan ook als keukenkruid gebruiken. In de traditionele keuken werd het kruid met name gebruikt om erwten- en linzensoepen op smaak te brengen. Naast deze toepassingen wordt Leonurus cardiaca vooral gebruikt om thee te zetten.

Hartgespan is vaak nuttig bij aandoeningen van de luchtwegen.

 

Hartgespan thee

Hartgespan thee is een populair huismiddel bij hartklachten, ademhalingsproblemen en vrouwenkwalen. Het is belangrijk de juiste dosering te gebruiken om geen bijwerkingen te veroorzaken.

Voor een enkele kop thee is de doseringsrichtlijn: één theelepel hartspanningskruid per 250 milliliter water.

Voeg het kruid toe aan een kop kokend water en laat de thee, afgedekt, ongeveer tien minuten trekken. Zeef vervolgens en drink de thee in kleine slokjes. Ongeveer drie tot vier kopjes van de hartgespan thee kunnen dagelijks worden gedronken. Als je wilt, kun je de thee zoeten met een beetje honing.

 

Hartgespan thee (recept 1):

Vooral speciale hart thee bevat naast echte hartgespan meestal ook wat mildere kruiden zoals citroenmelisse, sint-janskruid en maretak. Mijn speciale recept voor een hartversterkende theemelange is als volgt:

* 40 gram hartgespan (bloeiend kruid),

* tien gram sint-janskruid,

* tien gram citroenmelisse (blaadjes),

* tien gram maretak,

* tien gram passiebloem,

* tien gram citroenverbena (bladeren)

en

* tien gram meidoorn (bloemen en bladeren).

Meng de ingrediënten tot een kruidentheemengsel en neem een eetlepel voor een kop thee. Giet 250 milliliter kokend water over de kruiden en laat de thee, afgedekt, ongeveer 10 tot 15 minuten trekken. Nu kunnen de kruiden worden gefiltreerd en kan de thee eventueel met honing worden gezoet. Drink dagelijks niet meer dan drie kopjes van deze hart thee.

 

Hart thee met hartgespan (Recept 2):

Een aromatische variant is de bloesemthee met hartgespan voor de gezondheid van het hart. De hoge toevoeging van bloemen maakt de thee veel milder van smaak en is vooral aan te bevelen voor degenen die enigszins gevoelig zijn voor al te smaakvolle kruidenthee. Je hebt vijf gram elk nodig van:

 

* Hartgespan (bladeren en bloemen),

* Hoornklaver (bloemen),

* Oranje (bloemen),

* Pioenroos (bloemen),

* Sleedoorn (bloemen),

* lievevrouwebedstro (niet-bloeiende kruiden)

en

* meidoorn (bloemen).

Voeg een eetlepel van dit kruidenmengsel toe aan 225 milliliter kokend water. De trektijd van de thee is vijf minuten in afgedekte toestand. Zeef vervolgens de theekruiden zoals gewoonlijk en drink de thee voorzichtig op. In totaal twee tot drie kopjes moeten gedurende ongeveer vier weken dagelijks worden gedronken. Daarna is er een pauze van een week voordat de harttheekuur zo nodig wordt herhaald.

Zoals bij veel geneeskrachtige kruiden het geval is, kan hartthee worden gebruikt in de vorm van kruidenthee of moedertinctuur.

 

Moeder tinctuur van hartgespan

De moedertinctuur van hartgespan is niet alleen geschikt voor inwendig gebruik. Je kunt het ook uitwendig gebruiken, bijvoorbeeld om wonden te ontsmetten. Om de tinctuur te maken heb je nodig

een pot met schroefdop vol met hartgespan,

een fles alcohol (graan jenever of wodka),

een donkere fles

en een linnen doek.

Stap 1: Doe de kruiden in de pot met schroefdop en vul hem tot de rand met wodka. Sluit de pot goed af en zet hem ongeveer zes weken op een lichte vensterbank.

Stap 2: Het zonlicht helpt om de actieve bestanddelen uit de planten te halen. Hoe langer de pot staat, hoe geconcentreerder de tinctuur nadien zal zijn. Schud de pot ook dagelijks om te zorgen voor een goede vermenging van de actieve bestanddelen met de alcohol.

Stap 3: Open na de rijpingstijd de pot met schroefdop en filtreer de tinctuur door een schone linnen doek. Knijp de kruiden goed uit, zodat de overgebleven ingrediënten eruit worden geperst. De afgewerkte tinctuur wordt dan in een donkere fles gedaan en op een donkere en koele plaats bewaard tot gebruik.

Voor specifieke klachten (bijvoorbeeld hart- of zenuwklachten) kunnen dan 10 tot 50 druppels van deze tinctuur per dag worden ingenomen.

 

Bijwerkingen

 

Het wordt sterk aangeraden de aangegeven doseringsrichtlijnen te volgen (niet te overschrijden) en na het gebruik van het harttonicum gedurende maximaal vier weken een week pauze te nemen. Dit komt doordat Leonurus cardiaca naar verluidt een hoog verslavend potentieel heeft, dat alleen kan worden beheerst door gecontroleerde doseringsmaatregelen. Bovendien kan een overdosis cardiaca leiden tot buikpijn, diarree, braken en inwendige bloedingen.

Gezien de bijwerkingen is het absoluut af te raden dit geneeskrachtige kruid toe te dienen aan kinderen onder de 12 jaar. Je moet ook afzien van het gebruik van hartgespan in de vroege stadia van de zwangerschap, omdat de plant voortijdige weeën in de baarmoeder zou kunnen opwekken, wat een voortijdige geboorte of miskraam in de hand zou werken.

In geval van ernstige geboortevertraging is gebruik mogelijk na overleg met arts of verloskundige.

 

Belangrijk:

Het bovenstaande artikel bevat uitsluitend algemene informatie en mag niet worden gebruikt voor zelf-diagnose of zelf-behandeling. Het kan een bezoek aan de huisarts of medisch specialist niet vervangen!