Valeriana officinalis & Valerianae radix

Valeriaan is een van de eerste planten die als geneeskrachtige plant werd beschreven toen de diergeneeskunde als aparte tak van wetenschap werd opgericht. In de menselijke geneeskunde wordt het gebruikt bij slaapproblemen of om de zenuwen te kalmeren. Valeriaan kan worden gebruikt ter ondersteuning van gestreste en angstige paarden of honden, vooral na traumatische ervaringen zoals ongelukken of slechte ervaringen met mensen.

Het heeft ook een ontspannende werking op spieren en krampen en is daarom ook goed voor de maag en de spijsvertering. De kalmerende werking van valeriaanwortel kan worden gebruikt bij gebeurtenissen die zeer stressvol zijn voor het dier, zoals oudejaarsavond of de jaarwisseling, bezoeken aan de dierenarts of tijdens een lange reis.

De typische geur is niet voor iedereen aangenaam, maar in de dierenwereld zijn vooral kruidentheeën met valeriaan als aanvulling op het hoofdvoedsel erg populair. Valeriaan is dus een beproefd huismiddel tegen stress, prikkelbaarheid en angst bij mens en dier.

Verschijning en voorkomen van valeriaan
Valeriaan, ook wel kattenwortel of heksenkruid genoemd, is een tot twee meter hoge vaste plant met geveerde bladeren en lichtroze bloemen in platte bloemschermen. Hij komt voor in grote delen van Europa en West-Azië en is ook vorstbestendig. Het angstremmende, stressverlagende effect wordt gevonden in de valeriaanwortel, en daarom wordt in de fytotherapie alleen het ondergrondse deel van valeriaan gebruikt.

Ingrediënten van valeriaan
Vermeldenswaardige bestanddelen van valeriaan zijn de zogenaamde sesquiterpenen zoals valerenal, valeriaanzuur en valeranon, waaraan valeriaan zijn naam te danken heeft. Andere ingrediënten zijn essentiële olie (bornylacetaat) en glycosiden.

Effecten en gebruik van valeriaan
De bewezen effecten van het veel bestudeerde valeriaan zijn:

kalmerend -> rustgevend
anxiolytisch -> angstverlichtend
anticonvulsant -> tegen stuiptrekkingen
spasmolytisch -> krampstillend
spierverslapper -> spierverslapper
anti-ulcerogeen -> voorkomt ulceratie
immunostimulant -> versterkt het immuunsysteem

Het wordt daarom gebruikt als ondersteuning bij algemene rusteloosheid, angst, nervositeit en prikkelbaarheid. Het effect is zelden onmiddellijk, meestal pas na enkele dagen voeding. Volgens verschillende studies is echter nog niet bewezen welk ingrediënt precies het kalmerende of angstopwekkende effect veroorzaakt. Aangenomen wordt dat het zogenaamde synergie-effect, d.w.z. de interactie van verschillende stoffen, verantwoordelijk is voor de effectiviteit van valeriaan.

Gebruik van valeriaan in de diergeneeskunde
Al in de Middeleeuwen werd valeriaan enerzijds gebruikt ter bevordering van de menstruatie en als maagkalmerend middel, anderzijds werd de wortel gebruikt als hulpmiddel bij het inslapen en voor een sterke sedatie. In de diergeneeskunde wordt valeriaanwortel aangetroffen in rundveepoeders (veezoutmengsels) voor algemene versterking, voor chronische ziekten van de spijsverteringsorganen en als middel tegen koliek.

Het gebruik van plantaardige kalmeringsmiddelen heeft duidelijke voordelen ten opzichte van synthetische preparaten. Zij verdragen de lever doorgaans goed en zijn grotendeels vrij van bijwerkingen.

Een gebruikelijke combinatie van geneeskrachtige planten voor angstverlichting en/of kalmering bij aandoeningen van het centrale zenuwstelsel zijn valeriaan, groene haver, hop, sint-janskruid, lavendel, citroenmelisse, passiebloem en bij paarden vaak aangevuld met L-tryptofaan en B-vitaminen.

Valeriaan kan worden gebruikt voor angstige honden, honden met trauma, zoals die uit asielen of mishandelde dieren. In combinatie met de juiste training of gedragstherapie kan valeriaan het proces van angstverlichting en basisontspanning versnellen.

Tip voor het voeren van valeriaan aan paarden
Een nuttige tip komt uit het boek "Kräuter für Nutz- und Heimtiere". Hier wordt aanbevolen een klein scheutje fruitazijn te mengen met de valeriaan in het krachtvoer om de sterke geur van valeriaan te maskeren.

Belangrijk advies over het voeren van valeriaan aan dieren
Geef geen valeriaan aan drachtige en zogende dieren, omdat het in de moedermelk kan overgaan. In het geval van sedatie of anesthesie moet de anesthesist/dierenarts ervan op de hoogte worden gesteld dat valeriaan wordt toegediend of, in het geval van een geplande sedatie, wordt aanbevolen valeriaan 14 dagen van tevoren te staken.